Zararlı Kimyasal ve Biyolojik Maddeler

İşyerinde kullanılan veya oluşturulan birçok madde sağlığa zarar verebilir. Nanopartiküller dahil olmak üzere katı, sıvı, gaz halindeki tüm formlarındaki kimyasalları içerirler; yanı sıra enfeksiyona, alerjik reaksiyona neden olabilen veya toksik olabilen bakteri, virüs veya diğer mikroorganizmalar gibi biyolojik ajanlar. Biyolojik riskler arasında hastalık bulaşmaları (HIV, Hepatit, influenza vb.) veya hayvanlar ile insanlar arasında (sıtma, dang humması, weil hastalığı vb.) bulaşma da yer almaktadır.

Maddeler farklı şekillerde olabilir veya solunan tozlar, gazlar veya dumanlar veya göz, mukoza veya cilt ile temas eden sıvı, jel veya tozlar gibi çeşitli şekillerde iletilebilir ve bazı durumlarda istem dışı olabilir.Son olarak, bazı maddeler kasıtsız olarak vucuda enjekte edilebilir veya hayvan sokmaları, ısırıkları veya dışkıları ile bulaşabilir.

Zararlı maddeler/maddeler, boya ve temizleyicilerden herhangi bir şeyde ve ayrıca su, un veya diğer tozlar, lehim dumanı, klima sistemleri, kan ve atıklarda bulunabilir.

İşyerinde kullanılan/üretilen bu ajanların/maddelerin neden olduğu sağlık sorunları önlenebilir. Birçok madde sağlığa zarar verebilir, ancak doğru kullanıldığında neredeyse hiçbir zaman zarar vermezler.

Tehlikeler nelerdir?

Bazı maddeler astıma veya kanser dahil diğer hastalıklara neden olabilir. Birçoğu cilde zarar verebilir ve bazıları akciğerlerde veya diğer organlarda uzun süreli ciddi hasara neden olabilir.

Etki, baş dönmesi veya gözlerde batma gibi ani olabilir veya örneğin biyolojik kontaminasyon durumunda saatler veya birkaç gün içinde kademeli olarak olabilir veya akciğer hastalığı gibi gelişmesi uzun yıllar alabilir. Uzun vadeli veya kronik etkilerin çoğu, geliştikten sonra tedavi edilemez.

İşverenler ne yapmalı?

İşverenler, işyerinde sağlıksızlığa neden olan hem kimyasal hem de biyolojik ajanlara/maddelere maruziyeti yeterince kontrol etmelidir. Bu şu anlama gelir:

• İşyerinde hangi zararlı ajanların/maddelerin bulunabileceğini, kullanılabileceğini veya üretilebileceğini belirlemek;
• İşçilerin onlara nasıl maruz kalacağına ve zarar göreceğine karar vermek;
• Bu zararı önlemek için ne gibi önlemler aldıklarına bakmak ve yeterince yapıp yapmadıklarına karar vermek;
• Bilgi, talimat ve eğitim sağlamak;
• Uygun durumlarda sağlık gözetimi sağlamak.

Bu bölüm, işverenlerin bir risk değerlendirmesini nasıl gerçekleştirebileceklerini ve kontrol önlemlerine nasıl karar vereceklerini açıklamaktadır.

Sağlığa zararlı maddeler hakkında bir değerlendirme nasıl yapılır?

Bu değerlendirme, işyerindeki tehlikeli maddelerden kaynaklanan tehlikelere ve risklere odaklanır.

Sağlık tehlikelerinin ‘tehlikeli’ olarak etiketlenen maddeler ile sınırlı olmadığını unutmayın. Çalışma sürecinde bazı zararlı maddeler üretilebilir, örneğin zımparalamadan kaynaklanan ahşap tozu, fayans kesmeden kaynaklanan silika tozu veya klinik atıklar.

Tehlikeleri tanımlayın

• Ürün etiketlerini ve güvenlik veri sayfalarını okuyarak ve ayrıca biyolojik tehlikelerin (örneğin zararlılar/bakteriler) yaşayabileceği ortamı dikkate alarak hangi ajanların/maddelerin zararlı olduğunu belirleyin.
• İşverenler şüpheye düşerse, tedarikçileriyle iletişime geçmelidir.
• Kesme veya öğütme gibi çalışma süreçleri tarafından üretilen veya çalışanların başka şekilde maruz kalabileceği zararlı maddeleri dahil edin.

Kimin ve nasıl zarar görebileceğine karar verin

• İşçiler nasıl maruz kalabilir? Vücuda giden yolu (maddenin solunup solunmayacağı, deriye girip girmeyeceği veya hatta yutulabileceği) ve bu yolların her birinin maruziyetin etkilerini düşünün.
• İnsanların etken/madde ile ne sıklıkla ve ne kadar süreyle çalıştıklarını düşünün.
• Maruz kalabilecek başka birini düşünün.
• Maruz kalabilecek bakım işçileri, temizlikçiler, müteahhitler ve diğer ziyaretçileri veya halk üyelerini unutmayın.
• Ayrıca, örneğin temizlik yaparken veya kontroller başarısız olursa ne olacağını kazara maruz kalabilecek kişileri de düşünün.

Riskleri değerlendirin ve önlemlere karar verin

İşverenler bir değerlendirme yaptıktan ve hangi zararlı ajanların/maddelerin mevcut olduğunu ve çalışanların nasıl zarar görebileceğini belirledikten sonra, maruz kalmayı önlemeyi düşünmeleri gerekir. Risk kontrol önlemleri hiyerarşisini izleyerek aşağıdakileri dikkate almalıdırlar:

• Gerçekten belirli bir ajanı/maddeyi kullanmaları gerekiyor mu, yoksa daha güvenli bir alternatif var mı?
• Kullanımını ortadan kaldırmak veya üretmekten kaçınmak için süreci değiştirebilirler mi? Bu mümkün değilse, maruziyeti azaltmak için yeterli kontrol önlemlerini uygulamaya koymalıdırlar.

Kontrolleri koruyun

Kontrol önlemlerinin tüm unsurları, etkili olmaya devam etmelerini sağlamak için düzenli olarak kontrol edilmeli ve gözden geçirilmelidir. Bu kontroller, iyileştirmelerin gerekli olup olmadığını belirlemek için yeterli olmalıdır ve şunları içerecektir:

• Tesis ve ekipmanın bakımı – tüm havalandırma ekipmanı, yetkili bir kişi (işleri güvenli bir şekilde yürütmek için gerekli beceri, bilgi ve deneyime sahip biri) tarafından düzenli olarak incelenmeli ve test edilmelidir. Bu, sistemdeki hava akışının veya basınçların ölçülmesini veya çalışma odasındaki hava örneklemesini içerebilir. Genel olarak, tüm ekstraksiyon ekipmanı ulusal mevzuata göre incelenmeli ve test edilmelidir;
• Çalışma sistemlerinin takip edildiğinden emin olmak ve çalışmıyorlarsa revize etmek;
• Kişisel koruyucu ekipmanın uygun olduğundan (tanımlanan tehlikeye karşı etkili koruma sağladığından), kullanıldığından, uygun şekilde takıldığından ve (uygun olduğunda) bakımının yapıldığından emin olmak.
• Çalışanların uygun şekilde aşılandığından emin olmak. Aşı, bireysel ve toplu koruma sağlar.

İşverenler, özellikle potansiyel olarak ciddi riskler veya kontrol edilmesi zor süreçler için, söz konusu çalışma alanında yetkin bir kişiden, örneğin bir iş hijyeni uzmanından uzman tavsiyesine ihtiyaç duyabilir.

Toz ve buğu kontrolü için basit kontroller

Normal aydınlatmada ince toz ve sis görünmez. Bir ‘toz lambası’ ile görünür hale getirilebilir. Doğru kullanıldığında bir toz lambası, sızıntı gibi toz sorunlarının nerede olduğunu ve bir emiş sisteminin verimli çalışıp çalışmadığını belirlemeye yardımcı olan ucuz ve güçlü bir araçtır.

Toz lambası, ışığın ileri saçılmasını gözlemleyecek şekilde ayarlanmalıdır. Lambayı, toz bulutunun olduğunu düşündüğünüz alana doğrultun. Mümkünse, atölye ışıklarını kapatarak arka plan aydınlatmasını azaltın. Lambayı ‘açık’ konuma kilitleyin ve havada uçuşan tozun arasından hafif bir açıyla ışını geriye doğru bakarak işlemin etrafında yürüyün:

• Yüzeylerdeki kontaminasyonun yerleşimini ve yayılmasını not edin.
• Emiş sistemindeki hava akışı göstergesini kontrol edin.
• İşlemden kaynaklanan hasar ve sızıntı olup olmadığını kontrol edin.
• Operatörle konuşun ve herhangi bir kusurun bildirilmesini teşvik edin.

Havalandırma

Genel havalandırma

• Tüm işyerlerinin yeterli miktarda temiz havaya ihtiyacı vardır.
• Bu, kapılardan, pencerelerden vb. doğal havalandırma olabilir veya havanın elektrikli bir fan tarafından sağlandığı ve/veya çıkarıldığı yerlerde kontrollü olabilir.
• Bir ofiste veya dükkanda çalışıyorsanız, doğal havalandırma normalde temizlik malzemelerinden vb. kaynaklanan tozları ve buharları kontrol etmek için yeterli olacaktır.
• Klima sistemlerinin bakımı dikkatli yapılmalıdır, aksi takdirde ciddi solunum yolu hastalıklarına (lejyonelloz) neden olabilir.
• Bazen planlı, güçlendirilmiş genel havalandırma, örneğin bir atölyede büyük imalatların kaynaklanması gibi bir dizi kontrol önleminin ayrılmaz bir parçasıdır.

Yerel egzost havalandırması

• Yerel egzoz havalandırması (LEV) veya çıkarma, bir işyerinde toz, sis, duman, buhar veya gaza maruz kalmayı azaltmak için bir mühendislik kontrol çözümüdür.
• Düzgün tasarlanmış bir LEV sistemi, bir başlık veya kabin aracılığıyla işçiden toz, duman, gaz veya buhar çekecektir.
• Bir ekstraksiyon sistemi, işçiler için süreci mümkün olduğunca kullanmalı ve kapsamalıdır.
• Zararlı ajanı/maddeyi, çalışanların solunum bölgesine/çalışma ortamına salınmadan önce etkin bir şekilde yakalamalı ve içermelidir.
• Hava filtrelenmeli ve güvenli bir yere boşaltılmalıdır.
• Sistem, sürece ve çalışma ortamına dayanacak kadar sağlam olmalıdır. Etkin bir şekilde çalıştığından emin olmak için onu korumak ve testler yapmak önemlidir.

Cilt hasarını önlemek için basit adımlar

İşverenler Kaçın, Koru, Kontrol Et yaklaşımını kullanabilir:

• Mantıklı ve pratik olduğu durumlarda, korunmasız eller ile ajanlar/maddeler, ürünler ve ıslak iş arasında doğrudan temastan kaçının.
• Cildi koruyun . Temastan kaçınmak her zaman mümkün olmayacaktır, bu nedenle işverenler işçilere derilerindeki herhangi bir kontaminasyonu derhal yıkamalarını hatırlatmalıdır. İşletmeler, cildi kurutmak için yumuşak pamuklu veya tek kullanımlık kağıt havlular sağlamalıdır. İşçilere yıkamadan sonra iyice kurutmanın önemini anlatmak. Çalışanlar, cildi mümkün olduğunca sık ve özellikle günün sonunda nemlendirerek korumalıdır – bu, cildin koruyucu bariyerinin düzgün çalışmasına yardımcı olan doğal yağların yerini alır.
• Kaşıntılı, kuru veya kırmızı cildin ilk belirtileri için ellerinizi düzenli olarak kontrol edin – cilt sorunları erken fark edildiğinde tedavi edilebilirler ve bu da onların çok ciddileşmesini önleyebilir.

En çok maruz kalınan bölgelerin yüz, eller ve ayaklar olmasına rağmen, vücudun tüm bölümleri, giysilerle örtülü olsa bile kimyasal ve biyolojik tehlikelere maruz kalabileceğini unutmayın.

İşyeri maruz kalma sınırları

Sağlığa zararlı ajanlara/maddelere maruziyeti kontrol etmenin yanı sıra, işverenlerin işyeri havasında bulunabilecek ajanların/maddelerin birçoğunun miktarları üzerinde ulusal yasal sınırların belirlenmiş olabileceğinin farkında olmaları gerekir. Bunlar, işyeri maruz kalma sınırları (WEL’ler) olarak bilinir ve kimyasal maddelerle ilgilidir.

Maddenin kansere veya astıma neden olduğu biliniyorsa (etiket/güvenlik veri sayfasını kontrol edin), işverenler makul ölçüde uygulanabilir olduğu sürece maruziyeti kontrol etmelidir.

İşveren denetimleri yeterli mi?

Buna karar vermenin çeşitli yolları vardır. Kontrol etmenin basit bir yolu, HSE’nin Sağlığa Zararlı Maddelerin/maddelerin Kontrolü (COSHH) Düzenlemelerine ilişkin kılavuzundan uyarlanan aşağıdaki Şekil 2’yi kullanmaktır.

Birçok zararlı ajan/madde için, ticaret ve endüstri birlikleri ve tedarikçilerin yanı sıra diğerlerinden iyi kontrol uygulamalarına ilişkin kılavuzlar mevcuttur.

Kişisel koruyucu ekipman

İşverenler, maruziyeti başka yollarla yeterince kontrol edemediği durumlarda, diğer kontrol önlemleriyle birlikte kişisel koruyucu giysi ve ekipman sağlamalıdır.

İşverenler, bir kontrol önlemi olarak otomatik olarak kişisel koruyucu ekipmanı (KKD) tercih etmemelidir. Diğer önlemler kadar güvenilir veya etkili değildir.

Bilgi ve eğitim

• İşçiler, işverenlerin risk değerlendirmesinin sonucunu ve bunun onlar için ne anlama geldiğini anlamalıdır. İşverenler onlara tehlikelerin ve risklerin neler olduğunu ve işyeri maruziyet sınırlarını ve kendilerini korumak için ne yapmaları gerektiğini söylemelidir.
• İşverenler, maruziyetin izlenmesinin sonuçları ve sağlık gözetiminin toplu sonuçları hakkında işçileri bilgilendirmelidir.
• İşverenler, çalışanları eğitmek ve bilgilendirmek için güvenlik bilgi formlarında ve diğer bilgi kaynaklarında yer alan bilgileri kullanmalıdır.
• İşçiler bir olay, kaza (örn. dökülme) veya acil durum olması durumunda ne yapacaklarını bilmelidir.
• İşverenler, işçilerinizi, işi yürütme biçimlerine uygun olduklarından emin olmak için kontrol önlemleri geliştirmeye dahil etmeli, onları iyileştirmeler önermeye ve yanlış gidebileceğini düşündükleri herhangi bir şeyi bildirmeye teşvik etmelidir.
• İşverenler, çalışanları kontrollerin ve kişisel koruyucu ekipmanların doğru kullanımı konusunda eğitmelidir.
• Bir müteahhit işyerine geldiğinde, risklerin ne olduğunu ve işletmenin bunları nasıl kontrol ettiğini de bilmesi gerekir. Ayrıca, işverenin işyerine tehlikeli madde/maddeler getirip getirmediğini ve çalışanlarına zarar gelmesini nasıl önleyeceğini bilmesi gerekir.
• Temel eğitim kayıtlarının tutulması yararlıdır.

Kaydet ve gözden geçir

• İşverenler, sağlığa yönelik riskler ve uygun kontrol önlemleri hakkında öğrendiklerinin kaydını tutmayı yararlı bulacaktır.
• Maruziyetlerin nerede meydana geldiğini, kontrol önlemlerinin neler olduğunu ve kontrolü nasıl sürdüreceklerini yazın.
• Şeylere göz kulak ol. Ekipman, malzeme veya yöntemlerdeki değişiklikler, daha önceki kararlarını gözden geçirmelerini gerektirebilir.

Biyolojik etmen

Biyolojik ajanlar hastalıklara, enfeksiyonlara, zehirlenmelere, alerjilere ve hatta kanserlere neden olabilir.

Bakteriyel veya viral mikroorganizmalar, prionlar, protozoalar, mayalar, mantarlar ve bunların tüm bileşikleridir. Biyolojik risk aynı zamanda insanlar arasında (HIV, Hepatit, influenza…) veya hayvanlar ve insanlar arasında (sıtma, dang humması, weil hastalığı vb.) hastalık bulaşmasını da içerir.

Biyolojik tehlikeler, özellikle sağlık hizmetleri, kişisel hizmetler, tarım, tarım-gıda endüstrileri ve sivrisinekler gibi doğal olarak kontamine olabilen açık hava etkinlikleri başta olmak üzere çoğu çalışma durumunda mevcuttur.

Çoğu işyerinde, soğuk algınlığı veya grip gibi genel bir enfeksiyona yakalanma riski diğer halka açık yerlerden daha yüksek değildir ve işverenlerin herhangi bir önlem alması gerekmeyebilir. Bununla birlikte, bu hastalıkların, özellikle savunmasız insanlar üzerindeki sonuçlarını ve ayrıca neden olunan devamsızlığı azaltmak için, örneğin influenzaya karşı aşılama kampanyaları iyi bir uygulamadır.

Ancak hayvanlarla çalışan, dışarıda çalışan, insanlara bakım sağlayan, laboratuvarlarda çalışan veya atık maddeleri temizleyen veya işleyen bazı kişiler zararlı biyolojik ajanlara maruz kalabilirler.

Bunlar solunduğunda, yutulduğunda veya deriye nüfuz ettiğinde enfeksiyona neden olabilir ve kanser dahil bazı çok ciddi hastalıkları içerebilir. Bazıları sırayla alerjik reaksiyona neden olabilir veya toksiktir (zehir üretirler).

İşverenler ne yapmalı?

Risk değerlendirmesi, öncelikle tehlikenin tanımlanması ve ardından (biyolojik tehlikenin) “rezervuarından” işçiye iletim zincirinin izlenmesi, ikinci olarak kontrol hiyerarşisini takip eden risk kontrol önlemlerinin belirlenmesi; maruziyeti azaltmak için. Maruz kalma riski, iletim zincirinde mümkün olduğunca erken kontrol edilmelidir.

Risk değerlendirmesi, çalışanların mikroorganizmalara (veya kan veya vücut sıvılarına, hayvanlara veya hayvansal ürünlere veya mikroorganizmaları taşıdığı bilinen atık maddelere) nasıl maruz kalabileceklerini dikkate almalıdır. Genel olarak, tedavi edilmediği sürece, işverenler, kanalizasyon dahil insan ve hayvan atık malzemelerinin enfeksiyona neden olabilecek zararlı mikroorganizmalar içerebileceğini varsaymalıdır.

Açık havada çalışan kişiler, kontaminasyon nedeniyle zararlı mikroorganizmaları taşıyabilecek durgun suların yakınında çalışıyorsa önlem almalıdır. Ayrıca böcek sokmalarından ve hayvan ısırıklarından kaynaklanan risklere de maruz kalabilirler.

İşverenler, ilgili iş faaliyetleri için risk oluşturan yaygın enfeksiyon türlerini (ve çalışanların veya diğerlerinin nasıl maruz kalabileceğini) öğrenmeli ve bunun olmasını önlemek için yeterince şey yapıp yapmadıklarına karar vermelidir.

İyi haber şu ki, enfeksiyon riskini kontrol etmek nispeten basittir – genellikle basit, iyi kişisel hijyen önlemleri genellikle yeterlidir. Tüm çalışanların temiz, yeterli yıkama tesislerine erişimi olmalıdır.

Önemli kontrol önlemleri şunları içerir:

• Uygun yıkanabilir/tek kullanımlık giysiler;
• Kesikler ve sıyrıklar için kişisel koruyucu ekipman (örneğin su geçirmez eldivenler) ve/veya su geçirmez kaplama;
• Kontamine kesicilerin (iğneler gibi) atılması da dahil olmak üzere atıkların taşınması için doğru kaplar ve güvenli çalışma sistemleri;
• Kontamine malzemelerle çalışırken çeker ocaklarla donatılmış iş istasyonları:
• Etkili bağışıklamalar mevcut olabilir. Örneğin, risk, kan/vücut sıvılarına maruz kalmayı gerektirebilecek kişilerle yapılan bakım çalışmasından kaynaklanıyorsa, hepatit B aşısı tavsiye edilir.

İşverenlerin ayrıca işçiler için bilgi ve eğitim sağlaması ve yukarıdaki gibi güvenli çalışma sistemlerinin takip edilip edilmediğini kontrol etmesi gerekir.